Beschermend instinct bij dieren: als honden mensen en eigendommen verdedigen...
15.05.2023 - Leestijd: 5 minuten
Honden in de menselijke samenleving hebben taken: speels gezinsmaatje, tactische kuddemanager, moedige jachtpartner - of waakzame beschermings- en waakhond. Het bewaken en verdedigen van huis en tuin of van mensen is een traditionele taak voor honden die is gebaseerd op het natuurlijke beschermende instinct van het dier. Deze eigenschap kan echter een probleem worden als hij op een verkeerd moment of overdreven tot uitdrukking komt. Lees hier hoe je de beschermende ambities van je hond in goede banen kunt leiden.
- Wat is het beschermende instinct van de hond?
- Waar ligt de grens tussen instinct en wangedrag?
- Wat moet je doen als de hond de baby wil verdedigen?
- Wanneer ontwikkelen honden beschermende instincten?
- Zijn er hondenrassen met een bijzonder sterk beschermend instinct?
- Hoe leer ik mijn hond een overdreven beschermend instinct af?
Wat is het beschermende instinct van de hond?
Wist je dat in een roedel honden de taak van “bewaker” niet de verantwoordelijkheid is van het alfa-dier? Integendeel, het zijn de minder zelfverzekerde, lager geplaatste dieren die instinctief hun omgeving observeren, opgewonden reageren op ongebruikelijke dingen en eerst uitproberen of de storende factor verdreven kan worden door keffen of ontblote tanden.
De taak van de meer dominante dieren is dan om in te schatten of er daadwerkelijk gevaar is en om als leider gepast te reageren – een taakverdeling die zich in de natuur heeft bewezen. Bij het houden van huisdieren ben jij het alfa-dier dat de gevaren van een situatie inschat. En dit is precies de bron van de meeste “beschermerproblemen”: als de hond de indruk krijgt dat zijn mens niet de nodige autoriteit uitstraalt, ontstaat de impuls om het “hulpeloze” roedellid te verdedigen en zijn aanspraak op leiderschap in de situatie te negeren.
Beschermend instinct
- De hond schat in dat zijn baasje geen controle heeft over een ongebruikelijke situatie en dat hij voor de “zwakkere” moet opkomen.
- Het dier voelt nervositeit en lichaamsreacties van zijn baasje – bijvoorbeeld onzekerheid bij mogelijk bedreigende ontmoetingen, zoals met mensen die dronken zijn.
- Verkeerde interpretaties van menselijk gedrag in een onschadelijke context (bijv. vriendelijke knuffels tussen het baasje en “vreemden”) leiden tot beschermend gedrag.
- Zelfbescherming: onaangename ervaringen uit het verleden van de hond kunnen ook het beschermende instinct activeren. Helaas zijn de triggers vaak niet duidelijk herkenbaar, vooral als de geschiedenis van het dier onbekend is.
Het is opmerkelijk dat veel honden ‘s nachts een veel sterker beschermend instinct vertonen dan overdag. Een dier dat bij daglicht kalm loopt tijdens het uitlaten, kan in het donker op dezelfde route veel waakzamer reageren. In zo’n situatie wordt de subliminale spanning van de verzorger zeker overgedragen; de pure omgeving lijkt echter ook de beschermingsbereidheid van de hond te beïnvloeden.
Waar ligt de grens tussen instinct en wangedrag?
In het geval van waakhonden en persoonlijke beschermingshonden wordt de impuls om een terrein of een persoon te beschermen uitgebuit, versterkt door middel van fokken en speciaal getraind. Als de hond naar onbevoegde mensen op het terrein blaft of zijn baasje verdedigt in gevaarlijke situaties, is dit gewenst gedrag voor de hond en zijn baasje.
Wanneer de hond zonder reden gaat blaffen naar voorbijgangers en andere honden, of zijn territoriale grenzen niet kent. De grens tussen het gewenste en het escalerende beschermende instinct is klein en wordt sterk beïnvloed door het gedrag van de menselijke verzorgers. Duidelijke lichaams- en geluidssignalen voor instinctief beschermend gedrag bij honden zijn:
Duidelijke lichaams- en geluidssignalen voor instinctief beschermend gedrag bij honden zijn:
- blaffen en keffen als mensen of dieren in de buurt worden waargenomen, ook uit het zicht (bijvoorbeeld: mensen in een trappenhuis)
- grommen of keffen naar anderen en omstanders in de omgeving
- happen naar of uit de weg duwen van de vermeende bron van gevaar, zoals vreemde honden
- de rugvacht opzetten als teken van spanning
- verstijving van het lichaam
- mensen tijdens een wandeling achterdochtig bekijken
Wat moet je doen als de hond de baby wil verdedigen?
Je moet bijzonder goed opletten wanneer er een baby in de menselijke roedel komt. Dan kan het instinct bij de hond ontwaken om het “jonge dier” te beschermen, maar ook om het te willen “opvoeden”. Omdat baby’s geen puppy’s zijn, kan dit tragische gevolgen hebben. Laat je hond en baby daarom nooit zonder toezicht achter en maak het dier duidelijk dat hij het kleine gezinslid niet in de gaten hoeft te houden: dat is jouw taak.
Wanneer ontwikkelen honden beschermende instincten?
De eerste tekenen van beschermend gedrag kunnen al bij puppy’s optreden. Een consequente training vanaf het begin en het voorkomen van ongewenst gedrag zijn noodzakelijk om de hond dat af te leren. Het dier moet begrijpen in welke situaties zijn gedrag gepast is. Je moet er ook voor zorgen dat het beschermende instinct in de hondenpuberteit of bij oudere dieren niet opnieuw oplaait.
Zijn er hondenrassen met een bijzonder sterk beschermend instinct?
Het soort beschermende instinct verschilt van hond tot hond. Zelfs binnen hetzelfde ras zijn er dieren met een hoog of helemaal zonder beschermend instinct. De training en soevereiniteit van het baasje bepalen ook de intensiteit waarmee een beschermend instinct tot uiting komt. Er zijn echter werkhondenrassen waarvan het beschermende instinct is versterkt door middel van fokken. Dergelijke “beschermingsvriendelijke” rassen zijn onder andere dobermann, Duitse herder, Mechelse herder, hovawart, rottweiler en terriërs.
Hoe leer ik mijn hond een overdreven beschermend instinct af?
Zelfs als het beschermende instinct van de hond loyaliteit en toewijding inhoudt, groeit het zonder controle uit tot een probleem en kan het snel omslaan in agressie. In extreme gevallen is het mogelijk dat het dier, zelfs binnen de gezinsroedel, niet langer toestaat dat andere mensen zijn verzorger benaderen. Over het algemeen geldt: als de hond ongewenst gedrag vertoont, moet je hem consequent afleiden. Reageer zelfverzekerd door direct het initiatief te nemen zodra het dier zich in een ongepaste situatie voordoet als beschermer.
De hond moet gehoorzaam zijn en op commando’s reageren: geef hem een duidelijk commando (“Zit!”, “Stil!”). Als alternatief kun je proberen om de aandacht van de hond op jezelf te vestigen en zo het oogcontact tussen het dier en het beoogde “gevaar” te onderbreken. De hond moet zich altijd achter je bevinden. Wanneer je vooruitloopt en tussen hem en dingen in gaat staan waarvan hij denkt dat ze gevaarlijk zijn, geef je hem de bescherming van een soevereine roedelleider die de situatie in de gaten houdt.
Het gebruik van een sleepriem kan ook het gevoel van veiligheid en ondergeschiktheid van de hond versterken. Zorg ervoor dat je niet tegen de hond schreeuwt: in een onrustige situatie kan het dier dit verkeerd interpreteren als “aanmoediging”. Je moet daarom in een vroeg stadium bij het uitlaten van de hond op andere honden afgaan en ze “begroeten” als hij vriendelijk is en zonder riem rondloopt.
