Lichaamstaal bij honden: Communicatie met staart en oren
15.05.2023 - Leestijd: 2 minuten
Als je naar je hond kijkt, weet je als ervaren baasje direct wat er met het dier aan de hand is. Verheugt hij zich op de aanstaande wandeling of eten? Is hij tegendraads, omdat de kat in zijn mand zit? Of merk je het direct aan hem als hij iets heeft gedaan, zelfs als je het niet eens gezien of gehoord hebt? zijn lichaamstaal is zo anders dan anders dat de kleinste nuances in gezichtsuitdrukkingen en houding boekdelen spreken. Leer hier hoe je je hond kunt “lezen”.
Dialoog zonder woorden: hoe ziet bij honden lichaamstaal eruit?
Honden hebben een groot repertoire aan vocale uitdrukkingen: De stem is echter slechts de helft van het begrip. Het meeste gebeurt non-verbaal via mimiek, d.w.z. gezichtsuitdrukking en gebaren. Bij gebrek aan handen gebruikt de hond voornamelijk oren en staart om te “gebaren”. Het derde onderdeel is de algemene lichaamshouding. De feitelijke “taal”, d.w.z. vocale uiting, krijgt alleen de juiste betekenis in combinatie met het lichaam.
Wat zijn de niveaus van lichaamstaal bij hondengedrag?
Bij het communiceren met elkaar gebruiken honden alle bovenstaande opties om gedachten uit te wisselen:
- Akoestische signalen: blaffen, janken en huilen zijn alleen nuttig als er geen visueel contact is tussen de dieren (of mensen en dieren). Een speurhond kan bijvoorbeeld zijn geleider erbij roepen als hij iets heeft gevonden, of een roedel honden kan contact met elkaar houden.
- Gebaren: de houding en beweging van de staart of de stand van de oren zijn optische signalen die ook geïnterpreteerd kunnen worden als de hond zich op enige afstand van zijn tegenhanger bevindt. Een kwispelende staart betekent iets anders dan een staart die stijf rechtop wordt gehouden.
- Mimiek: bovenal domineren de ogen en lippen de eigenlijke gezichtsuitdrukking van de hond en kunnen ze, van dichtbij bekeken, zeer gedifferentieerde boodschappen overbrengen.
- Houding: houding en spanning onderstrepen of de hond zelfverzekerd of defensief overkomt, of hij nu ontspannen of nerveus is.
De niet-auditieve uitdrukkingsvormen komen altijd in combinatie voor, terwijl vocale uitingen optioneel zijn. Daarnaast geven honden informatie over geuren aan elkaar door, zodat de communicatie tussen de dieren ook nog een geurcomponent heeft.
Hoe interpreteer ik de lichaamstaal van de hond?
Gezien vanaf de snuit tot het puntje van de staart, worden in de lichaamstaal van honden de volgende typische signalen gebruikt:
- een afgewende blik duidt op vredelievendheid, direct oogcontact op zelfvertrouwen en, afhankelijk van de context, ook confrontatie. De kop kan aandachtig worden opgetild of worden neergelaten. Als de kop “vragend” schuin gehouden, is de hond onzeker en peilt hij de situatie.
- Ogen: samengetrokken en starre pupillen en een starre blik moeten als bedreiging worden opgevat. Een ontspannen, vriendelijke hond heeft grote pupillen en een vrij zachte uitdrukking. Ook de positie van de wenkbrauwen versterkt de expressie – denk maar aan de bekende “teckellook”.
- Snuit: lippen, mondhoeken en tanden zeggen veel. Het terugtrekken van de mondhoeken verraadt onderwerping; als daarbij tanden worden getoond, is dit een bedreiging. Heel anders wanneer de lippen naar voren zijn gericht en de hoektanden enigszins getoond worden. Bij zo’n blik voelt de hond zich ontspannen. Over het algemeen is een licht geopende bek een teken van ontspanning. Als de hond daarentegen “geeuwt” met zijn bek wijd open, is hij niet per se moe: het kan ook een verzoeningsgebaar zijn, hij is opgewonden of er is iets dat hem niet bevalt.
- Oren: afhankelijk van het ras is het spel van de hondenoren iets moeilijker te ontcijferen. Een dier met uitgesproken hangende oren, zoals een bassethond, kan zijn oren niet spitsen zoals een herdershond. Je moet dus goed kijken om te zien welk signaal je hond met zijn oren geeft. Naar voren wijzende oren duiden op veiligheid en alertheid; als ze plat liggen, duiden ze op angst of onderwerping.
- Rugvel: een onrustige of agressieve hond kan zijn rugvel opsteken. Het optische effect hiervan is dat het dier groter en massiever lijkt. Met de opgezette “borstel” drukt de hond ergernis of een duidelijke dreiging uit.
- Staart: een ontspannen zwaaiende staart onthult een vriendelijke stemming, maar ook opwinding of, in de juiste context, agressie, afhankelijk van de kwispelsnelheid. Stijf omhoog of licht trillend duidt het op aandacht of ergernis. Tussen de achterpoten ingeklemd, toont de viervoeter dat hij bang is. Ook hier kunnen rassen met korte staarten “communicatieproblemen” hebben. Bij zulke honden wiebelt dan de hele achterkant.
- Algemeen gedrag: hierbij speelt de “verandering” in lichaamsgrootte een rol. Als de hond zich groot maakt of zich opblaast, is hij zelfbewust, wil hij misschien indruk op iemand maken. Als de hond kleiner probeert te lijken (bijvoorbeeld door te hurken) of door zijn achterpoten knikt, is hij onzeker en angstig. Als hij op zijn rug ligt en zijn buik laat zien, is dat een gebaar van onderwerping. Als hij daarentegen zijn voorlichaam laat zakken en zijn achterkant naar boven strekt, vergezeld van een kwispelende staart, is dit een uitnodiging om te spelen.
Waar schuilen misverstanden in de lichaamstaal van honden?
Als je met je hond omgaat, moet je altijd proberen niet alleen op zijn lichaamssignalen te letten, maar ook om gepast te reageren. Sommige elementen van onze menselijke lichaamstaal worden door de hond totaal anders geïnterpreteerd dan we van plan waren om over te brengen. Zorg er bijvoorbeeld voor dat je een hond niet onnodig in de ogen kijkt: vanuit het oogpunt van de hond is dit een bedreigend gebaar. Het maakt niet uit hoe aardig je het meent en vrolijk naar een hond glimlacht, de hond kan het menselijke “tanden laten zien” en “lippen naar achteren trekken” helemaal verkeerd begrijpen. Raak een hond niet bij verrassing van achteren aan en buig niet simpelweg over hem heen – ook dit kan door de speurneus als een onvriendelijk gebaar worden opgevat. Gedragsonderzoekers van de Universiteit van Florida hebben ontdekt dat de overdrachtsprestaties van honden bij het interpreteren van de mimiek van bekende mensen meer gedifferentieerd zijn dan andersom.
